Po spotkaniu poświęconemu omówieniu zapisów Ustawy z dnia 23 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, które odbyło się w kwietniu bieżącego roku, nadszedł czas na zbadanie kwestii ochrony miejsc o doniosłym znaczeniu turystycznym, religijnym oraz uzdrowiskowym. Temat został podjęty w trakcie konferencji naukowej zatytułowanej „Uchwała Krajobrazowa – Ochrona obszarów uzdrowiskowych, turystycznych i kultu religijnego” zorganizowanej przez Instytut De Republica w dniach 26-28 czerwca.

Kanwę spotkania stanowiła analiza konkretnych rozwiązań wprowadzanych przez jednostki samorządu terytorialnego w aspekcie ochrony miejsc, gdzie istnieją szczególne uwarunkowania aby chronić krajobraz oraz presja na ingerencję w niego  poprzez  zabudowę czy wprowadzenie reklam. Zaproszeni prelegenci podjęli próbę uwypuklenia wartości konstytucyjnych, uzasadniających ochronę obszarów uzdrowiskowych, turystycznych i kultu religijnego. Zaprezentowane podejście  doprowadziło między innymi do wniosku, że istotne znaczenie w rozpatrywanej problematyce ma konstytucyjny wymóg „strzeżenia dziedzictwa narodowego”, tj. ochrony czynników natury zarówno materialnej, jak i duchowej zaistniałych w historii państwa i społeczeństwa polskiego, które stanowią o jego tożsamości.

Wymóg ten należy łączyć z innymi wartościami konstytucyjnymi, w szczególności z zasadą dobra wspólnego, rozumianą w szerokim kontekście, zwłaszcza jako: ochronę środowiska, zrównoważony rozwój przestrzeni publicznej przy wykorzystaniu planów zagospodarowania przestrzennego oraz prawidłowe funkcjonowanie instytucji publicznych. – Strzeżenie dziedzictwa narodowego wymaga zapewnienia dostępu do dóbr kultury. Stąd istotne znaczenie ma także art. 6 Konstytucji RP wyrażający zasady o charakterze programowym (wskazuje na sposób działania organów władzy publicznej, na których spoczywa obowiązek stwarzania warunków upowszechniania dóbr kultury i równego dostępu do jej zasobów). Do obowiązków państwa należy prowadzenie  polityki propagującej określone wartości do których zaliczyć można ochronę obszarów uzdrowiskowych, turystycznych i kultu religijnego – podkreślił dr hab. Bogusław Przywora, prof. ucz. z Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego im. Jana Długosza w Częstochowie.

Polskie prawo reguluje kwestie krajobrazowe nie tylko poprzez Konstytucję, ale także poprzez stosowne dokumenty. – Uchwały krajobrazowe pomagają w walce z chaosem reklamowym, degradacją przestrzeni miejskiej i brakiem estetyki w przestrzeni publicznej. Te negatywne zjawiska widoczne są zwłaszcza w obszarach turystycznych, stanowiących miejsce pobytu dla wielu ludzi, których reklamy, szyldy, neony mają skutecznie przyciągać – zauważyła Karina Pilarz z Uniwersytetu Wrocławskiego, dokonując analizy dolnośląskich uchwał krajobrazowych. – W uchwałach krajobrazowych znajdują się przepisy konkretne np. dopuszczenie sytuowania tablicy w oknie lokalu usługowego znajdującego się na  parterze budynku, w odległości nie mniejszej niż 0,1 m od wewnętrznej strony szyby (w środku lokalu), a także znajdują się pojęcia nieostre np. zakaz lokalizowania obiektów o jaskrawej kolorystyce czy nakaz dostosowania tablic i urządzeń reklamowych pod względem kolorystyki, stylu, formy, kroju pisma i materiału do kompozycji, podziałów architektonicznych i charakteru budynku lub budowli, na których się znajdują – skonstatował dr Marcin Kubiak.

Aspekty wyłączenia stosowania przepisów dotyczących reklam do upowszechniania informacji
o charakterze religijnym poruszył dr hab. Przemysław Kledzik z Uniwersytetu Szczecińskiego, który dokonał interpretacji treści art. 37c Ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.
W wystąpieniu wskazał, iż konstrukcja przywołanego przepisu nie jest czytelna i może budzić wątpliwości w zakresie stanowienia i następczego stosowania przepisów uchwał krajobrazowych. Wynika to z posłużenia się przez ustawodawcę wyrażeniami prawnie niezdefiniowanymi i jednocześnie niejednoznacznymi językowo.

Prócz wyżej nakreślonych tematów, w trakcie konferencji poruszono także kwestie związane
z wykorzystywaniem reklam w uzdrowiskach oraz ośrodkach wypoczynkowych. Jak się bowiem okazuje, w obowiązującym porządku prawnym brak jest odrębnych norm prawnych regulujących kwestie związane z ochroną krajobrazu w uzdrowiskach, zaś przyjęcie tzw. „ustawy krajobrazowej” nie usunęło rozproszenia regulacji prawnej ochrony krajobrazu w polskich uzdrowiskach. Odnosząc się do przykładu ośrodków o charakterze leczniczym, wskazano również na aspekty estetyczne. Prelegenci zgodzili się co do tego, że estetyka ma wpływ na rozwój ekonomiczny miast i regionów, nadto jest pojęciem prawa publicznego, zaś państwo stoi na straży walorów estetycznych krajobrazu, jako kategorii interesu publicznego.

W ramach cyklu konferencji poświęconemu uchwałom krajobrazowym, Instytut De Republica planuje zorganizowanie jeszcze jednego wydarzenia, które zaplanowane jest na grudzień bieżącego roku. Zwieńczeniem wszystkich trzech spotkań będzie publikacja, zbierająca najistotniejsze referaty i tematy.

***

Instytut De Republica został powołany na mocy zarządzenia nr 12 Prezesa Rady Ministrów z dnia
16 lutego 2021 r. Głównym celem jego działalności jest promocja i popularyzacja polskiej nauki
w dziedzinie nauk humanistycznych i społecznych, wytworzenie mechanizmów i kapitału społecznego, który organizowałby się wokół idei państwowości oraz uwolnienie potencjału polskiej nauki w tych obszarach.

We współpracy z uczelniami wyższymi w Polsce i na świecie, jednostkami administracji państwowej oraz jednostkami badawczymi, Instytut De Republica organizuje konferencje naukowe i seminaria, które stanowić mają platformę wymiany opinii wobec prezentowanych na nich wyników naukowych prac badawczych. Zadaniem Instytutu jest też popularyzowanie najbardziej interesujących osiągnięć polskich naukowców w formie publikacji i multimediów.

Instytut De Republica docelowo ma stać się nowoczesnym zapleczem eksperckim, promocyjnym
i wydawniczym dla niedocenianych w Polsce i poza jej granicami, a tak ważnych dla właściwego rozumienia naszej historii i zjawisk społecznych, dziedzin nauki.